Okula düzenli olarak devam eden çocuklarda ya da okula başlama yaşı gelen çocukların kuvvetli bir endişe nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmeleri yada bu konuda isteksiz görünmesi okul reddi olarak tanımlanabilir. Bu durum aniden ortaya çıkabildiği gibi bazı durumlarda yavaş bir başlangıç da gösterebilir. Okul reddi okul ortamında bulunmaktan korkma ve kaçınma şeklinde (okul fobisi) ya da bağlı oldukları kişinin yokluğu veya kaybından ya da güven duydukları ortamdan uzak kalmaktan korkma şeklinde (ayrılık kaygısı) olabilir . Çocuğun sadece okula gitme sırasında yaşanan ayrılma ile ilişkili kaygısı daha çok okul fobisi, buna karşın okul ve ev dışı herhangi bir yerde ebeveynden ayrılma ile ilgili kaygı yaşanması ayrılma kaygısı olarak değerlendirilmektedir.

Çocuklarda okula gitme zamanı geldiğinde ya da okula gitmesi için zorlandığında şiddetli endişe duyar; panik içine girer, midesi bulanır, kusar, ağlar, gitmemekte direnir. Bazıları zorlamalara dayanamayıp yola çıkar, yarı yoldan döner, ya sınıftan çıkar eve gelir. Bu bedensel rahatsızlıklar genellikle okula gitmeme kararı verilmesi üzerine düzelir. Akşamları ertesi gün okula gitmemek için ailesini ikna etmeye çalışır bahaneler (öğretmenden korktuğunu, arkadaşlarının kendisini rahatsız ettiği gibi) öne sürer. Genel olarak durgun ve neşesiz olabilirler, iştahları azalabilir, gece uykuya dalmakta ya da kendi başlarına uyumakta zorluk çekebilir, kendilerine bakım veren kişilere aşırı bağımlılık ve “yapışma” gösterebilirler.

Okul korkusu geliştiren çocuklar genellikle başarısızlık endişesi olan, uslu, uyumlu, aşırı onay bekleyen, ailesine bağımlı çocuklardır. Ebeveynleri tarafından aşırı özen içinde ve aşırı kollayıcı şekilde, gözlerinin önünden ayırmadan büyütüldükleri, kreşe, arkadaşlarıyla oynamaya gönderilmedikleri sık gözlenir. Aileler çocukların bedensel durumları ve rahatsızlıkları ile aşırı ilgililerdir.

Çocuk ya da aile de ortaya çıkabilecek bir hastalık, yaralanma ya da kaza, okul ya da sınıf değişikliği, ilkokuldan ortaokula, ortaokuldan liseye geçişler, diğer çocuklarla yaşanan sorunlar, öğretmenin olumsuz tutum ve davranışları, ebeveyn çatışmaları, boşanma, kardeş dünyaya gelmesi gibi sebepler okula gitmeyi reddetmeyi tetikleyebilir.

Okul reddi tedavisi psikiyatrist / psikolog, ebeveyn ve okul personeli ile işbirliği içinde yürütülmelidir. Tedavide temel amaç çocuğun kısa sürede okula tekrar gidebilmesini sağlamaktır. Çok eksenli bir tedavi yaklaşımı hem çocuğun genel karakter özelliklerini geliştirme hem de okula kademeli bir şekilde alışabilmesini sağlama genel ilkelerdir. Şiddetli ya da uzamış vakalarda ilaç tedavisinin eklenmesi çocuğun okula daha hızlı dönmesini kolaylaştırmaktadır.

Dr. Hakan Erman

Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı