Asperger Bozukluğu 

 

1944’de Dr.Hans Asperger tarafından otistik psikopati olarak isimlendirilen tablo bugün Asperger Bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. 

 

 DSM-IV tanı ölçütlerine yeni bir tanı olarak 1994 yılında eklenmiştir. 

 Kızlardan çok erkeklerde (1:5) görülür. 

 Farklı tanı ölçütleri nedeniyle yaygınlık oranları (2.5/10,000) değişmektedir. 

 Son 15 yılda artış bildirilmektedir. 

 4 yaşa kadar belirtiler fark edilmeyebilir. Genellikle 5-9 yaşları arasında tanı alırlar.

 Kolaylıkla “farklı” diye nitelendirildikleri için tanı koymak güç olabilir.

 Eğer tanı ergenlik dönemine kadar konulamamışsa eşlik eden ruhsal bozukluklar nedeniyle tanılamak  güçleşebilir. 

 Erken teşhisle başarı şansı artar.

 

Gidiş

 Yaşam boyu süren bir bozukluktur. 

 Yaygın Gelişimsel Bozukluk grubunun en hafif ve prognozu en iyi bozukluğu olarak kabul edilir.

Etyoloji

 Etyolojisi bilinmemektedir.

 Biyolojik, genetik, nörokimyasal, nörolojik, çevresel (doğum öncesi,sırası,sonrası), bağışıklık   

       etkenlerinin rolü araştırılmaktadır. 

 Nörobiyolojik etkenlerin ön planda olduğu nörogelişimsel bir bozukluk olarak kabul  

              edilmektedir. 

 Genetik önemli bir rol oynamaktadır ve genetik geçişten birçok gen sorumlu tutulmaktadır. 

 Aspergerli erkek çocukların babalarında benzer özelliklerin yüksek görülme oranı yüksektir.

 

Asperger Bozukluğunun erken dönem belirtileri:

 Gözünü dikip uzun süre bakma, donuk bakışlar, göz temasını sürdürememe,

 Sosyal geri çekilme,

 Ses, koku, dokunma gibi duyusal uyaranlara anormal tepki verme şeklinde bildirilmiştir.

 

Erken dönemde hastalığa özgü olmayan diğer belirtiler:

 Bazen anormal uyku örüntüsü, dikkat dağınıklığı, aşırı hareketlilik görülmekte, 

 Bazen uysal, sessiz bebekler olarak tanımlanmaktadırlar.

 

Temel Belirtiler:

 Dil ve bilişsel gelişimde önemli genel bir gecikmenin olmaması

 Sosyal etkileşimde bozulma

 Kısıtlı, yineleyici davranış örüntüleri, ilgiler ve etkinlikler

 

DSM IV Tanı Ölçütleri:

 Sosyal etkileşimde bozulmada en az iki belirti

 Kısıtlı, yineleyici davranış örüntüleri, ilgiler ve etkinliklerde en az bir belirti 

 Yaşamın çeşitli alanlarında klinik olarak belirgin sıkıntı

 Dil gelişiminde önemli bir gecikme yok

 Bilişsel gelişimde ya da kendine yetme becerilerinde, uyum davranışlarında ve çevreye ilgide  

       belirgin gecikme yok

 Başka özgül YGB ya da şizofreni için tanı ölçütlerini karşılamamak 

 Dil, kendi kendine yetme, uyum davranışları ve çevreye olan ilgide üç yaşına kadar normal gelişim gösterirler.

 Motor gelişim basamaklarında gecikme ve motor becerilerde yetersizlik (koordinasyon ve denge problemleri ile birlikte) beklenir.  

 

Dil gelişimi 

 Yaşa uygun konuşma, uygun gramer kullanımı vardır ama zamir kullanımında hatalar  

              gözlenebilir.

 Kendilerine özgü sözcük üretebilirler.

 Kendiliğinden konuşmayı başlatmada, konuşulanı anlama ve yorumlamada güçlük yaşanır.

 Klişe ifadeler kullanır.

 Mırıldanma tarzında, anlaşılması zor konuşma gözlenir.

 

İletişim

 yüz ve vücut dilini (sözel olmayan iletişim) kullanma ve yorumlamada güçlük

 sohbet konusu ile ilgisi olmayan, tuhaf,  tekrarlayıcı konuşmalar yapma (dilin sosyal kullanımında zayıflık) 

 sadece kendisinin ilgilendiği konularda uzun süre konuşma (konuşmaları sonuca bağlayamama), alay konusu olsa ya da ondan kaçınılsa bile ilgi duyduğu konuşmalara yeniden yönelme

 konuşmada (düz, robotik/ezgi ve vurgu sorunu) sesinin tonunu kontrol etmede güçlük  

 dilin espri, mecaz, deyim ve ima yollu anlatımlarını, nüanslarını kavramakta güçlük 

 

Sosyal Etkileşim

 sosyal olarak soğuk ve ilgisiz (sosyal ve duygusal karşılıklılığın olmayışı ya da uygun tepkiler  

       verememe) 

 uygun olmayan (sınırlı) göz kontağı 

 akranları ile arkadaşlık edebilir fakat ilişkiyi geliştirme ve devam ettirme stratejileri eksik 

       (gelişim düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe) 

 diğer kişinin bakış açısını, duygularını anlamada güçlük

 sosyal kuralları kolaylıkla kavrayamama

 duyguları, düşünceleri, kuralları bilişsel olarak, biçimsel olarak bilse bile kendiliğinden ve  sezgisel yanıt verememe 

 kendi kural ve düzenine göre bir şeyleri yapması konusunda diğer insanlara ısrarcı olma

 teselli edilme ve sevgi gösterilmesine nadiren gereksinim duyma, diğerlerine de bu gibi tepkileri göstermeme

 

 

 

 Aspergerli çocuk ve gençler sosyal etkileşimi  isterler fakat diğerlerinin duygularını, düşüncelerini anlama yetenekleri eksiktir. 

 Sosyal davranış kurallarının (göz kontağı, diğerlerine yakınlık, mimik, jest, beden duruşu vb.) eksikliğinden dolayı sıklıkla sosyal izolasyon yaşarlar. 

 Öğretmenleri ve akranları ile  etkileşimlerinde beceriksizlik yaşarlar. 

 Sosyal durumlarla yüz yüze geldiklerinde kaygı yaşadıkları için sıklıkla uygun şekilde davranamazlar.

 IQ’ları ortalama ve ortalamanın üstünde olmasına rağmen davranış problemleri (dikkatsizlik,kaygı, öfke patlamaları vb.) diğerlerinin algılarını olumsuz yönde etkiler. 

 Aspergerli ergenlerin arkadaşlık ilişkisinin niteliği daha zayıf, arkadaşlığı geliştirmede motivasyonları daha düşük olduğundan daha fazla yalnızlık ve depresyon yaşarlar.

 

 

Davranış, ilgi, etkinlikler

 tekrarlayıcı (streotipik) davranışlar

 bazı objelere, ilgi alanlarına anormal saplantı 

 eşyalar ya da eşyaların parçalarıyla işlevsel olmayan şekilde sürekli uğraşma

 kurallara, rutinlere ve ritüellere sıkı sıkıya uyma

 

İlgi alanları 

 Bazılarının ilgi alanları olağandışı olabilir (sürgülü-açılır kapanır kapılar, klimalar, haritalar vb). 

 Bazılarının ilgi alanları ise olağandışı değildir fakat bireyin çoğu zamanını kaplar ve normal sosyal etkileşime engel olur. 

 Bu yoğun ilgilere özel bir alanda önemli bir beceri ya da yetenek eşlik edebilir. 

 

Duygusal

 çevreyle ilgili değişikliklere aşırı tepki verme

 çevresel stresörlere aşırı duyarlılık

 çabuk kaygı yaşama 

 depresyona eğilimli olma

 duygu dalgalanmaları

 kolay kızdırılma, sabırsız ve tahammülsüz olma

 görünür bir neden yokken öfke nöbetleri

 baş etme çabaları sırasında gergin ve sıkıntılı olma 

 kendi ya da başkaları yanlış yaptığı zaman olumsuz tepki verme (mükemmelliyetçi)

 

Duyusal 

 yüksek sese, dokunulmaya, kalabalık yerlere, kokulara duyarlılık

 ağrı ve acıya dayanıklılık

 banyo yapmaya ve temiz giysilere tepki

 müfredat etkinlikleri sırasında duyusal (algısal) olarak aşırı yüklenme eğilimi

 

Akademik  

 çok küçük yaşta harfler ve sayılara ilgili

 bilgi temelli konularda güçlü 

 ansiklopedik bellek

 matematik becerisi güçlü ya da zayıf 

 el yazısı sıklıkla kötü

 yaratıcı cümleler yazmakta güçlük çekme 

 genellikle yeterli sözel beceriler ancak çıkarım yapmada ve yüksek seviyedeki sorulara yanıt   

        vermede zorlanma 

 okula uyumda zorluk

 

Problem çözme ve organizasyon 

 Güçlük

 sağduyu gerektiren durumlarda 

 düşüncelerini organize etme ve soyut kavrayışta 

 bir durumdan diğerine geçmede 

 Yetersizlik

 zihinsel planlamada 

 dürtü kontrolünde 

 kendini izlemede 

 

Motor 

 motor becerilerde gecikme (geç yürüme)

 sakarlık, beceriksizlik, hantallık, esnek olmayan yürüme ve garip beden duruşu

 motor beceri gerektiren oyunlarda başarısızlık

 yazım hızında yavaşlık (ince motor güçlükler)

 görsel-motor bütünleştirme, görsel-uzaysal oryantasyonda problemler 

 

Ben Aspergerim!

 Arkadaşlık yapmak bana daima zor gelir. İstek duyarım ama uygunsuz, garip davranabilirim.  

 Sosyal durumları kafa karıştırıcı bulurum. 

 Küçük bir konuşma yapmak bile bana zor gelir. 

 Yetişkinlerle sosyal etkileşimim daha iyi iyidir.  

 Konuşmalarım ilgilendiğim konular ile ilgilidir. Dinleyicilerin beni dinleyip dinlemedikleri, konunun ilgilerini çekip çekmediği ile ilgilenmem. 

 İnsanlar -buna niyet etmesem bile- sıkça kaba olduğumu söylerler.  

 Diğer insanların ne düşündüğünü, ne hissettiğinin farkına varmak için çok çabalamam gerekir. 

 Yaratıcılığa dayalı hikaye yazmaktan hoşlanmam. 

 Detayları öğrenmekte iyiyimdir. 

 Çok uzun süre bazı şeylere odaklanabilirim. 

 Zekam normal ya da normal üstü olmasına rağmen düşünme ve yargılama becerilerim yetersizdir.

 Güçlü ve dar ilgi alanlarım vardır.  

 Bazı şeyleri esnek olmayan, tekrarlayıcı yollarla yaparım. 

 

Eşlik Edebilecek Bozukluklar

 Anksiyete bozuklukları

 Bipolar bozukluk

 Depresyon

 Tourette bozukluğu 

 DEHB  

 Uyku ve yeme bozuklukları

 Psikotik bozukluklar

 Karşı koyma karşı gelme bozukluğu

 

Ayırıcı Tanı

 Diğer yaygın gelişimsel bozukluklar (otizm, başka türlü adlandırılamayan….)

 Yıkıcı davranış bozuklukları (DEHB, davranım bozukluğu, karşı koyma karşı gelme  

        bozukluğu)

 NLD

 OKB

 Sosyal fobi

 Tepkisel bağlanma bozukluğu

 Bipolar bozukluk

 Psikotik bozukluk

 

Değerlendirme

 Ayrıntılı gelişim öyküsü 

 Psiko-sosyal değerlendirme (akademik, konuşma-dil, algısal-motor, sosyal-duygusal, oyun  becerileri) (kişilik ve davranışının diğer yönleri- tercih ettiği etkinlikler, olağan dışı alışkanlıkları,  zihin meşguliyeti vb.) 

 Tıbbi Değerlendirme 

 

Tedavi

 Bilişsel-davranışçı tedaviler: problem davranışlara hedeflenen müdahaleler; problem çözme, sosyal, iletişim ve günlük yaşam becerileri; empati kurma vb. 

 Anne babaya yönelik bilgilendirme ve destek programları

 Bireysel psikoterapi: depresyon ve kaygı gibi sorunlara yönelik (daha büyük çocuklarda)

 Grup psikoterapisi

 İlaç: özel bir tedavisi yok, antidepresanlar, antipsikotikler kullanılmakta

 Dil-konuşma terapisi 

 Duyusal bütünleme eğitimi: (fizik tedaviciler ya da uğraş terapistleri tarafından daha küçük çocuklara uygulanan) 

 Okul ortamını ve eğitim-öğretimi desteklemeye yönelik yaklaşımlar 

 Özel eğitim

 

Okulda ve evde

 İletişim,

 Sosyal etkileşim,

 Duyusal,

 Davranışsal, 

 Akademik becerilerle ilgili destek verilmeli,

 Okul ile anne-baba arasındaki iletişim kanalları açık tutulmalıdır.